Mù mờ

Cuộc đời Đề Thám, được công chúng biết đến rộng rãi, chủ yếu qua các tài liệu mang tính tuyên truyền. Còn sự thật, cho đến nay vẫn làm đau đầu những nhà nghiên cứu lịch sử. Từ gốc gác của ông, quê ở đâu, cha mẹ là ai, cho đến cái chết của ông, như thế nào, ở đâu, lúc nào, tất cả đều chìm trong làn sương bí mật.

Thậm chí, sự mù mờ còn theo đuổi cả số phận những người con của ông. Đề Thám có với người vợ thứ ba nổi tiếng của ông hai người con, đều còn nhỏ lúc đế chế của ông lụi tàn.

Người con gái, có phần nổi tiếng hơn. Không ít kẻ cho rằng, vì cô có giá trị để bị lợi dụng. (Giá trị gì? Vì có nét giống cha chăng?). Nhưng chế độ cuối cùng lợi dụng cô lại hầu như đưa số phận của cô (từng được tán dương là đầy thăng trầm) vào chỗ ... không ai hay biết.

Và, lạ là, người con trai út của Đề Thám lại không có giá trị gì để lợi dụng hay sao? Anh này, chỉ sống một cuộc sống bình thường, cho đến khi chết (bất thường?) năm 1945, chưa đầy 40 tuổi. Còn sót lại chút gì trong bài báo của Thạch Lam, trong đó anh than phiền rằng đồng bào anh đối xử với anh còn không bằng người Tây ...


Đọc sách, mới thấy rằng, dân ta vô tâm lắm lắm.