Tầm chương trích cú

Lâu lâu có ngày rảnh rỗi, thử tầm chương trích cú chơi.

Nhớ hồi còn đi học, hắn (giờ nói ra có người ngạc nhiên?!) có một quyển sổ, tỉ mẩn ngồi chép lại những câu danh ngôn yêu thích. Ngày nay mạng mẽo tràn lan, thứ ấy không còn là của hiếm. Thường khi lướt web, thấy qua câu nào hay hay, hắn cũng để lại một cái like, nhưng thực tình không quá chú trọng như xưa. Hẳn vì tuổi tác đến trên đầu? cùng những sạn chai tích luỹ được?!

Chỉ khi rảnh rỗi, mới dừng chân lưu tâm đôi chút. Nhân thấy trên diễn đàn Cộng đồng đọc sách Tinh Hoa, có bạn admin giới thiệu cuốn sách Margaret Thatcher Hồi ký bà đầm thép như vầy:

Margaret Thatcher là nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử hơn 250 năm của Anh. Bà nổi tiếng với mệnh danh là “Người đàn bà Thép” vì sự cứng rắn và mạnh mẽ của mình. Câu chuyện sau đây thể hiện một tính cách và phần nào thể hiện con người của bà.

Tháng 2/1975, lần đầu tiên Thatcher được chọn làm lãnh tụ đảng Bảo Thủ. Bà cho gọi Ronald Miller, người chuyên viết diễn văn cho người tiền nhiệm là Edward Heath (Thủ tướng Anh giai đoạn 1970-1974). 

Trong không khí nghi ngờ lẫn nhau của buổi làm việc đầu tiên, Miller được yêu cầu soạn bài diễn văn cho một cuộc họp chính trị ngày hôm sau. Một lúc sau, Miller quay lại đọc bài diễn văn vừa viết cho Thatcher nghe. 

Bài diễn văn kết thúc bằng một câu trích dẫn:

Bạn không thể mang lại sự thịnh vượng bằng cách khuyến khích tính tằn tiện.

Bạn không thể giúp kẻ yếu trở nên vững mạnh bằng cách tàn phá kẻ mạnh.

Bạn không thể giúp những người nhỏ bằng việc chia cắt kẻ lớn.

Bạn không thể giúp người làm công ăn lương bằng cách tiêu diệt kẻ trả lương.

Bạn không thể nuôi dưỡng tình bằng hữu khi khuyến khích lòng hận thù giai cấp.

Bạn không thể giúp người nghèo bằng cách triệt hạ kẻ giàu.

Bạn không thể thiết lập nền an ninh bền vững trên số tiền đi vay.

Bạn không thể thoát khỏi sự phiền muộn khi tiêu nhiều hơn số tiền bạn kiếm được.

Bạn không thể tạo dựng ý chí và lòng can đảm nếu lấy đi óc sáng kiến và tính độc lập của con người.

Bạn không thể mãi mãi cứu giúp mọi người nếu làm thay cho họ những điều mà họ có thể và lẽ ra phải tự làm lấy”.

Thatcher lặng thinh nghe Miller đọc bài diễn văn. Khi kết thúc, bà cũng không nói một lời nhưng ngồi xuống lấy một tờ giấy trong túi viết vài chữ rồi đưa cho Miller. 

Mảnh giấy viết “Tôi sẽ không bao giờ đi bất kỳ đâu mà không cầm theo bài phát biểu này”.

Nguyễn Cảnh Bình dịch,
Báo Quốc tế, 2004.

Như thường lệ, hắn định để lại một like rồi đi, nếu không nhìn thấy một comment phía dưới thế này:

Chau Pham Đoạn này có vẻ không đúng lắm. Hồi ký của John Millar (Millar chứ không phải Miller) viết hoàn toàn khác. Nếu sự thực như thế này thì Thatcher tầm thường quá.

Mới chỉ một đoạn ngắn mà anh Bình đã phóng tác ra thế này thì mình cũng hơi quan ngại về cuốn sách 1000 trang do anh xuất bản.

Sau khi có bạn thắc mắc về sự "tầm thường" được nhắc đến, thì hắn thấy lời giải thích cũng rất hay:

Chau Pham Khá nhiều sách viết về Thatcher đã kể lại sự tích này. Theo lời Millar, khi được Thatcher đặt hàng viết diễn văn, đến đoạn cuối ông bị bí, nên đã kết thúc bằng một đoạn trích nổi tiếng của Lincoln.

Khi gặp nhau, Thatcher yêu cầu Millar đọc cho mình nghe bài diễn văn. Millar đọc xong, Thatcher im lặng rất lâu. Millar nghĩ đó là vì bà không hài lòng với bài viết của mình. Thatcher lẳng lặng lấy trong túi ra một tờ giấy, đưa cho Millar xem, trên đó chính là những câu của Lincoln mà ông vừa đọc. Bà nói rằng "Trước nay tôi luôn mang nó theo người."

Rõ ràng tầm của Thatcher trong version này cao hơn hẳn version trước.


Hắn không có đủ căn cứ, và thực ra cũng không có ý định tìm hiểu về "tầm" của bà đầm thép trong vụ này. Điều khiến hắn quan tâm hơn là, nguyên văn của mấy câu rất hay ho ở phía trên. Không tìm được bài diễn văn của bà thủ tướng có kết thúc hay chứa những câu như vậy. Thử tìm qua về Sir Ronald Millar (Millar, không phải Miller, và Ronald, không phải John) thì thấy được đoạn này:

The first speech he wrote for her contained the Abraham Lincoln quote ''you cannot help the poor by destroying the rich'', and when he handed it to her she opened her handbag and showed him that she always carried the quote around with her.

Chính là phiên bản của bạn Chau Pham. Nhưng những câu hắn muốn tìm thì chỉ nhõn một. Rất may là có dữ kiện về Lincoln.

Hoá ra, trích dẫn được cho là của tổng thống Lincoln này, được dẫn lại khá nhiều. Ví dụ trên goodreads:

“You cannot help the poor by destroying the rich. You cannot strengthen the weak by weakening the strong. You cannot bring about prosperity by discouraging thrift. You cannot lift the wage earner up by pulling the wage payer down. You cannot further the brotherhood of man by inciting class hatred. You cannot build character and courage by taking away people's initiative and independence. You cannot help people permanently by doing for them, what they could and should do for themselves.”

― Abraham Lincoln

Song, xem kỹ dường như hơi ... thiếu!? Bèn thử tìm tiếp thì thấy một bài báo khá thú vị trên tờ The Washington Post, được viết từ năm 1992, trong đó tác giả cho rằng tổng thống Ronald Reagan đã nhầm khi trích dẫn những lời mà Lincoln ... chưa từng nói.

"What they truly don't understand," Reagan said, "is the principle so eloquently stated by Abraham Lincoln: 'You cannot strengthen the weak by weakening the strong. You cannot help the wage-earner by pulling down the wage-payer. You cannot help the poor by destroying the rich. You cannot help men permanently by doing for them what they could and should do for themselves.' "

Tác giả bài báo chỉ ra, đây chỉ là 4 điều (2, 4, 5 và 10) trong 10 điều "The Industrial Decalogue: Ten Don'ts," của William J. H. Boetcker!

Lần này hắn tìm thấy:

The Rev. William John Henry Boetcker was a Presbyterian minister and notable public speaker who served as director of the pro-employer Citizens' Industrial Alliance, a position he held when, in 1916, he produced a booklet of nuggets from his lectures. Boetcker's collection of maxims eventually crystallized as the list of ten now-familiar entries (variously known as the Industrial Decalogue, the Ten Don'ts, the Ten Cannots, Ten Things You Cannot Do, or the "American Charter"). His axioms are:
• You cannot bring about prosperity by discouraging thrift.
• You cannot strengthen the weak by weakening the strong.
• You cannot help little men by tearing down big men.
• You cannot lift the wage earner by pulling down the wage payer.
• You cannot help the poor by destroying the rich.
• You cannot establish sound security on borrowed money.
• You cannot further the brotherhood of man by inciting class hatred.
• You cannot keep out of trouble by spending more than you earn.
• You cannot build character and courage by destroying men's initiative and independence.
• You cannot help men permanently by doing for them what they can and should do for themselves. 



Thú thực, không định bàn về "của ai", chỉ là cuối cùng đã tìm ra đủ 10 câu tiếng Anh được anh Nguyễn Cảnh Bình dịch ở phía trên (với câu số 7 được đẩy lên trước 2 câu).

Chuyện đến đây là hết. Hehe.


Nói thêm (như chuyện đã viết xong, mà lòng vẫn còn muốn nói thêm, hihi): Mạnh tử có câu "Tận tín thư tắc bất như vô thư". Nếu đem áp dụng vào việc đọc sách sử Việt thì đúng lắm. Lão già nơi núi kia từng than rằng, ôi một dân tộc mù mờ sử của chính mình ...