Nghi tâm

 Nói ra thì người ta như thế này vô số ...

 Nếu nghe người khác nói không vội cãi ngay mà suy nghĩ một chút thì chẳng phải có thêm một bộ não của người kia sao?

Sách Hàn Phi Tử chép:

Nước Tống có người nhà giàu. Một hôm trời mưa, bờ tường nhà anh ta đổ. Đứa con nói: “Thưa cha, không đắp ngay tường lại, kẻ trộm sẽ lẻn vào”.

Người láng giềng thấy tường đổ cũng nói: “Này bác, không đắp ngay tường lại, kẻ trộm sẽ lẻn vào”.

Tường chưa kịp đắp, thì tối hôm ấy, người nhà giàu quả nhiên bị mất trộm. Anh ta khen đứa con thông minh, có tài tiên đoán, nhưng lại ngờ người láng giềng là kẻ gian phi.

Cùng một câu nói, con nói thì khen là tinh khôn, láng giềng nói thì ngờ là trộm cắp. Tại sao thế? Chỉ tại con thì tình thâm, nên không có bụng ngờ, láng giềng là tình sơ, nên sinh ra ngờ vực.

Sách Liệt Tử kể:

Có anh chàng bị mất một lưỡi búa, ngờ rằng đứa con nhà láng giềng trộm. Trông dáng nó đi, anh ta cảm thấy rõ ràng là dáng đứa ăn trộm búa. Nhìn vẻ mặt nó, anh ta cảm thấy rõ ràng là vẻ mặt đứa ăn trộm búa. Cho đến ngôn ngữ, cử chỉ, hành động của nó, không một tí gì đối với anh ta là không tỏ ra một đứa ăn trộm búa cả.

Chẳng bao lâu sau, anh ta bới trong hố, tình cờ tìm lại được lưỡi búa của mình. Hôm sau, anh ta trông đứa con nhà láng giềng lại chẳng thấy một tí gì giống đứa ăn trộm búa nữa.

Người ta khi mất một cái gì, thì một mất mười ngờ. Mà khi trong bụng đã ngờ vực thì ngoại vật cũng theo đấy mà biến đổi đi cả. Tâm trí cảm giác ra sao, thì tự mình lại nhìn thấy cảnh hợp với ý như thé. Người vui thì cảnh cũng vui, người buồn cảnh có vui đâu bao giờ. “Tướng tùy tâm sinh”, bởi vậy tâm có chính thì tư tưởng hành vi mới thoát khỏi điều tà cho được.

Phật giáo Ấn Độ cũng kể:

Có một nhà buôn nọ rất giàu có nhưng vợ chết sớm, để lại cho ông một đứa con trai. Vì bận rộn việc mua bán ở phương xa, nên ông đành phải nhờ những người làm trong nhà chăm sóc đứa trẻ. Một hôm bọn cướp ập tới đốt phá làng, khiến nhiều người mất mạng trong trận hỏa hoạn ấy.

Khi nghe tin con trai mình mắc kẹt trong đám cháy, lái buôn nọ đã ngất đi. Sau khi hỏa táng xong, ông lấy chút xương tro của đứa con bỏ vào trong túi gấm. Đi đâu ông cũng mang theo bên người, đêm nào cũng lấy ra kể lể khóc than.

Thời gian trôi qua, một đêm nọ, bỗng nhiên bên ngoài có tiếng gõ cửa và giọng một đứa bé tự xưng là con của ông ta. Nhưng vị lái buôn lại nghĩ rằng đó là ma, hoặc bọn con nít trong làng đến chọc phá, nên kiên quyết không mở cửa.

Thật ra, đứa con ông ta chỉ bị bọn cướp bắt về rừng, còn đứa bé bị cháy đen mà ông đã thương khóc là một đứa trẻ khác trong làng. Nhưng mãi mãi ông sẽ không bao giờ biết được sự thật ấy. Sự nghi ngờ và cố chấp đã bít kín trái tim ông.