Đề Thám

Theo cuốn hồi ký của con gái ông, thì, rõ ràng, Đề Thám đã dựng lên cả một vương triều. Dù rằng, khá nhỏ bé. Dù rằng, chỉ nhà tranh và đi chân đất.

Điều khiến hắn thắc mắc nhất, là, nền kinh tế chỉ có nông nghiệp (trồng lúa), trên một lãnh thổ nhỏ bé, rừng núi, đã tồn tại như thế nào?

Dĩ nhiên, luôn có những hoạt động ngoại giao tấp nập. Các chuyến thăm viếng của người Pháp, và người Tàu (không rõ lai lịch?!). Không thấy rõ Đề Thám có gì để cho đi, vậy, những gì ông nhận về là dưới danh nghĩa nào? Hẳn không phải là giao thương?

Ấy còn chưa kể gánh nặng vũ khí, duy trì cả một đội quân. Đề Thám chọn con đường chống lại người Pháp. Vì hành xử không tốt của thực dân? Vì quá khứ (chưa bao giờ rõ ràng) đau thương của chính ông? (Đoạn cuối cuộc đời ông cũng mù mờ không kém!).

Dù gì, ông đã để lại di sản quân sự khá oai hùng. Và, nghệ thuật ngoại giao đi dây đầy mạo hiểm.


Một điều thú vị là số phận người con gái của ông. Rất "tây". Bởi, thay vì thành nạn nhân của sự "nhổ cỏ" truyền thống đông phương, bà lại được nuôi dưỡng bởi chính "kẻ thù" theo mô-típ tây phương.