Cày

Bạn than thở: tao dạo này cày như trâu.

Dĩ nhiên bạn không phải là bác nông dân, một nắng hai sương trên đồng.

Sinh viên mặt trắng lưng dài cũng than: cày như điên.

Rõ rằng "cày" không phải là độc quyền sau lũy tre làng nữa vậy. Không phải là hình ảnh "con trâu đi trước cái cày theo sau". Không phải như nay thường chua chát: cắm mặt vào đít trâu.

Nói rằng dân tộc ta đi lên từ văn minh lúa nước. Mình không phải là nông dân. Chỉ biết rằng có lẽ khâu cày là nặng nhọc nhất. Hình ảnh "chồng cày, vợ cấy": người đàn ông trong gia đình kham việc nặng nhọc, người đàn bà khéo tay và nhẫn nại? Việc cày nặng nhọc cần được giúp sức bởi con trâu:

Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta

Hẳn động từ "cày" được xuất khẩu sang bên kia lũy tre làng thành ý nghĩa lao động nặng nhọc vậy?

Mình không có từ điển tiếng Việt ở đây nên không tra được. Đồn rằng: cày nguyên tiếng Hán là canh. Bèn giở Thiều Chửu ra xem:

Bộ: lỗi (耒)
耕 canh

[Pinyin: gēng]

1. Cầy ruộng. Như canh tác 耕作 cầy cấy, chỉ việc làm ruộng.
2. Phàm dùng sức làm một việc gì khó nhọc mới được miếng ăn đều gọi là canh. Như thiệt canh 舌耕 cầy bằng lưỡi (tức dạy học), bút canh 筆耕 viết thuê, v.v.
3. Gắng sức làm không mỏi cũng gọi là canh.

Xem ra chẳng có gì là vô cớ cả!

P/S: Thực ra mấy chuyện này chẳng có gì mới. Ngồi buồn gõ lại cho vui. Chứ ai không biết.
Nhưng nhớ chuyện này hay hay:
Chẳng phải chữ "nam", chỉ đàn ông con trai, Hán tự thuộc bộ điền dưới là chữ lực đó sao? Cái anh đàn ông chính là anh lực điền, anh thợ cày vậy.
Nhưng cày đất nào cũng là chuyện thú vị. Ấy là còn phải cày "đám ruộng rộng bằng bàn tay", chữ là "nhất thốn thổ". Một thốn là một tấc xưa, bằng mười phân. Lại có đám ruộng chỉ rộng có một thốn mà phải cày ư?
Giai thoại kể rằng: trạng Quỳnh tiếp sứ Tàu, tâu vua cho bà Điểm giả làm cô hàng nước. Sứ Tàu đi ngang thấy người lúng liếng, không đừng được mới bỡn:

An Nam nhất thốn thổ, bất tri kỷ nhân canh.
(An Nam có đám ruộng rộng một gang, không biết bao nhiêu người cày.)

Cô hàng nước đốp lại:

Bắc quốc đại trượng phu, giai do thử đồ xuất.
(Đàn ông phương bắc cũng từ đó mà ra cả.)

Chúc mọi người cuối tuần vui vẻ!

Tự nhiên nghĩ: có liên quan gì đến "tấc đất cắm dùi" không nhỉ? Hihi.